Zelfzorg is geen trendy tool, maar een mensenrecht

Toen ik van de zomer besloot nog meer teams te willen gaan helpen een zelfzorg-cultuur te creëren die aanmoedigt en inspireert en ik daarvoor mijn website opnieuw aan het vormgeven was, was de verleiding groot om de nadruk te leggen op productiviteit; het feit dat aandacht voor onze fysieke, mentale, emotionele, spirituele en professionele behoeftes, een directe positieve invloed heeft op onze werkprestaties. Dat is immers hoe we werknemers op waarde schatten, hun productiviteit, en het lokkertje waarmee we werkgevers de portemonnee laten trekken.

Je kunt een geweldige steun zijn voor je collega’s, een diepere laag aanboren in het contact met klanten/cliënten, je kunt een betrouwbare trendwatcher zijn, een immense liefde voor je vakgebied hebben of een feilloos gevoel voor wat een situatie mist. Je kunt kwalitatief fantastische rapporten schrijven, oog hebben voor de sfeer en esthetiek van het kantoor, uitzonderlijk veel geduld hebben of over het algemeen gewoon een heel fijn en loyaal mens zijn. Het doet er allemaal niet toe, zolang jouw kwaliteiten zich niet direct naar knaken vertalen.

Als je niet bijdraagt aan maximale financiële winst, word je in dit huidige werkklimaat als “overbodig” bestempeld. A waste of money. Het is mij maar al te vaak gebeurd. Eén keer zei een leidinggevende na een “inwerkperiode” van drie maanden over mij: “Het rendement is niet hoog genoeg.” Oftewel, ik bracht niet genoeg geld in het laatje, voor wat ik kostte. Je las het goed, ze zei dit over mij. Tegen mijn detacheerder. Waar ik bijzat. Een oplettende kijker had de diepe vernedering in mijn ogen zien prikken, die vanaf dat moment al mijn kansen op de arbeidsmarkt zou beïnvloedden. Maar niemand lette op, want ik was al oud nieuws.

Ze was niet de eerste en ook niet de laatste. Gebukt onder bezuinigingen, wurgcontracten en financiële targets dumpen managers werknemers die tijd durven opeisen voor zichzelf en anderen. Ik had misschien een langere aanloop nodig dan gemiddeld en misschien zou ik wel nooit op het tempo komen van mijn collega’s, maar ik was in die drie maanden van onschatbare waarde geweest voor de organisatie. Mijn bijdrage zag je alleen niet binnen twaalf weken in eurotekens terug. Mijn bijdrage manifesteerde zich in de uitgelaten lachende -en soms huilende- gezichten van mijn directe collega’s.

Door de jaren heen heb ik vanuit mijn eigen praktijk veel collega’s gecoacht waar ik ooit een blauwe maandag mee samenwerkte, op thema’s als werkdruk, perfectionisme, je eigen lichaamssignalen leren lezen en communiceren, groei inspireren waar mogelijk en reële eisen stellen aan jezelf en anderen. Door ruimte te maken voor deze onderwerpen, zie ik gepassioneerde mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun behoeftes. Ook wel; de voorwaarden van lichaam en geest om goed te kunnen functioneren.

Zelfzorg-beoefenaars zijn zelfredzaam, zich bewust van hun toegevoegde waarde én waar ze hulp nodig hebben, ze werken vanuit vertrouwen, behouden de regie over hun takenpakket en blijven zo voldoening en plezier uit hun werk halen. Maar velen lopen daarbij constant tegen dezelfde muur aan; In tegenstelling tot de ‘zelf’ in zelfzorg, doe je bovenstaande niet alleen. Voor zelfzorg is toestemming nodig, in de vorm van tijd, ruimte en aandacht. Zelfzorg bestaat bij de gratie van je omgeving. En de realiteit is dat deze randvoorwaarden bij de meeste organisaties tot een luxeproduct verheven zijn -ik kost niet goedkoop- dat nog steeds uit de zak van de werknemer moet komen.

Mijn manager heeft destijds totaal gemist wat mijn toegevoegde waarde was. En dat kwam niet alleen doordat ik steevast achter een pilaar wegdook als ze binnen kwam wandelen. Velen van ons lopen als gestripte versies van onszelf de kantoortuin door. Gestript van onze menselijke complexiteit en onze ondergewaardeerde super powers. Dat is, zoals psychiater Dirk de Wachter zo treffend zegt; ziekmakend. Historicus en schrijver Liesbeth Smit merkt dit ook op. In haar boek Ik moet nog even kijken of ik kan, legt ze uit dat we in een extraverte tijd leven, waar extraverte eigenschappen het ideaal zijn. Waardoor de helft van de bevolking dagelijks over haar grenzen gaat om te voldoen aan het huidige beeld van productief zijn.

Kwaliteiten als radicale eerlijkheid, kwetsbaar durven zijn, luisteren en observeren voordat je praat, preventief en duurzaam te werk gaan, een open sfeer creëren en de onderliggende behoeftes van het team naar concrete interventies vertalen, het zijn niet bepaald snelle money makers. – Burn-out is dat ook niet, maar ieder z’n prioriteiten. – Het zijn wel de kwaliteiten die we nodig hebben om een werkklimaat te creëren dat werknemers ondersteunt in plaats van afbreekt. Het is ook de reden waarom ik het op mijn website niet heb over productiviteit.

Veel organisaties en bedrijven pretenderen namelijk met hun product of dienst een bijdrage te leveren aan een betere wereld. Maar wanneer productie ten koste gaat van het welzijn van je werknemers, dan praat je poep. (Ook wel “gebakken lucht” genoemd of “de taal van mensen die A zeggen en B doen”.) Dan kom je niks brengen, dan wil je rijk worden over de ruggen van anderen. En ik vraag me af waarom we ons daarvoor blijven lenen? Waarom wringen we onszelf massaal in bochten voor het plezier van een paar poppenspelers?

Ik hoef niet meer te horen dat het naïef of idealistisch is om anders te verwachten, dat is slechts een effectieve manier van mensen in machtsposities om uitgesproken werknemers de mond te snoeren. Ik accepteer ook niet langer dat talentvolle, creatieve sensitivelingen als ik genoodzaakt zijn om buiten de gevestigde orde te opereren. Verbannen naar het UWV of het ondernemerschap, waar de belasting hoog en de onzekerheid groot is. In 2018 startten maar liefst 168.000 mensen als zzp-er, waarvan de helft binnen het jaar ook weer stopte. Het ondernemerschap is namelijk niet voor iedereen. En als er niet wordt ingegrepen, zit naar verwachting in 2030 een kwart van de bevolking thuis met burn-out klachten. De kwetsbaarste groep zijn (vrouwelijke) millenials: mensen tussen de 25 en 35 jaar.

Feit is; we hebben alle soorten mensen nodig voor een “betere wereld”. Niet alleen de “tijgers”, “duizendpoten” en “toppers” die winst genereren, maar ook de sensitieve “kat uit de boom kijkers” die rust, oprechte verbinding en veiligheid creëren. Koop mijn training dus alsjeblieft niet in als trendy tool om meer uit je werknemers te halen. Tast in de buidel om hen beter te kunnen zien en faciliteren. Wees het voorbeeld dat je zelf niet gehad hebt, ik geloof dat we het in ons hebben. Want zelfzorg is geen luxeproduct, het is een recht. En zo zou het ook beschouwd moeten worden.

Johanna Nolet is schrijver, coach en trainer op het gebied van zelfliefde in werk en relaties. Ze nodigt mensen uit om het voorbeeld te zijn dat ze zelf niet gehad hebben. Ze is oprichtster van de populaire blog Geen Bekende Vrouwen, de veelgeprezen podcast Lieve Jo en geeft trainingen over zelfzorg op de werkvloer. Op de hoogte blijven? Schrijf je dan in voor haar nieuwsbrief of volg Johanna via Facebook en Instagram.